ရိုဟင္ဂ်ာ အေၾကာင္း ဗမာစစ္တပ္က ထုတ္ေ၀ေသာ ၿမ၀တီ မဂၢဇင္းတြင္ ပံုႏွိပ္ေဖာ္ၿပခ်က္(ၿမဝတီမဂၢဇင္း ၁၉၆၀ ဇူလိုင္ အတြဲ ၈၊အမွတ္ ၉ စာမ်က္ႏွာ ရ၁-ရ၄ မွကူးယူူေဖာ္ၿပပါသည္)။
" ရခိုင္ကုလား သို.မဟုတ္ ရိုးဝန္ညွာလူမ်ိဳးမ်ား" ေဆာင္းပါးရွင္-ေမာင္သံလြင္
ရခိုင္ရာဇဝင္ကိုေလ့လာလွ်င္ဗုဒၶဘာသာဝင္ရခိုင္ဘုရင္အခ်ိဳ႔သည္ မူစလင္ဘြဲ.အမည္မ်ားအသံုးၿပဳ ေၾကာင္းေတြ.ရေလသည္မွာအ့ံၾသရမလိုၿဖစ္ေလသည္။သို.ရာတြင္ကုလားၿပည္ႏွင့္နယ္ခ်င္းစပ္လွ်က္ကူးလူးဆက္ဆံမွဳထူေၿပာလွသည္ကိုေထာက္လွ်င္၊မဂိုဘုရင္တို.၏အာဏာစက္ေအာက္ေရာက္ခဲ့ဘူးသည္ကိုေထာက္လွ်င္အံ့ၾသဘြယ္မလိုေတာ့ေခ်။သို.ေသာ္ထိုသို.ေသာ ကုလားရခိုင္ဆက္ဆံမွုႏွင့္ပက္သက္ၿပီးေနာက္ေပၚေပါက္လာရေသာဘာသာေရး၊နိုင္ငံေရး၊လူမ်ိဳးေရးဆိုင္ရာတို.ကိုမူကားသေဘာေပါက္ရံုမွ်ပင္ၿဖစ္ေစသိရွိဖြယ္ေကာင္းလွေပသည္။အထူးသၿဖင့္အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္မူစလင္ဘြဲ.အမည္ကိုခံယူၾကေၾကာင္းႏွင့္ရခိုင္ကုလားမ်ိဳးေပၚထြန္းလာရပံုအေၾကာင္းကားအမွန္သိေကာင္းဘြယ္ပင္ၿဖစ္ေတာ့သည္။
ရခိုင္ၿပည္တြင္နရမိတ္လွဘုရင္လက္ထက္မွစ၍မူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားအားဝန္ၾကီးမ်ားရာထူးတြင္၎၊စစ္တပ္ႏွင့္ေရတပ္ဗိုလ္မွုးမ်ား ရာထူး၌၎ ခန္.အပ္ၿခင္းၿပဳခဲ့၏။ရခိုင္ၿပည္မွနာမည္ေက်ာ္မူစလင္စာဆိုေတာ္ဆရက္ရွားအလာဝါလ္၏အဆိုအရ စႏၵသုဓမၼာ ဘုရင္၏နန္းရင္းဝန္ မာဂန္ မွာမူစလင္လူမ်ိဳးပင္ၿဖစ္သည္ဟုဆိုေလသည္။ ၁ရရာစုႏွစ္က ဆရက္မူဆာ၊ မူဂ်ာလစ္(စ)ဆူေလမန္ တို.မွာ ရခိုင္နန္းေတာ္တြင္း၌ဝန္ၾကီးမ်ားၿဖစ္ခဲ့ၾကလ်က္ အရွရက္ခန္မွာ စႏၵသုဓမၼာဘုရင္၏ စစ္သူၾကီးၿဖစ္ခဲ့ေၾကာင္းၿဖင့္ အမ္၊ေက၊ရာမန္က ၎ေရးသားေသာ `ရခိုင္ႏွင့္ၿမန္မာၿပည္ရွိမူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားရာဇဝင္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေခၚစာအုပ္၌ ထည့္သြင္းေဖာ္ၿပထားေလသည္။ရခိုင္ဘုရင္ သဂၤသူ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ခရစ္ ၁၄၀၄ ခုႏွစ္တြင္ရာဇသူ၏သား(သင္ဂၤသူ၏တူ)နရမိတ္လွသည္ ေလာင္းက်က္ထီးနန္းကို ဆက္ခံခဲ့သည္။၎သည္ ဒါးလက္ၿမိဳ.စားဘုရင္ခံ အနႏၵသိန္၏ႏွမေတာ္ ရုပ္ရည္ေခ်ာေမာလွပ၍ေၿမာက္သားၾကင္ဘက္ရွိသူေစာပုညိဳအား ၎၏ၾကင္ဘက္ေတာ္ကိုအတင္းအဓၶမ ကြာခိုင္းလ်က္သီမ္းပိုက္လက္ထက္ယူခဲ့ေလသည္။ ထိုအခါ နႏၵသိန္သည္ မ်ားစြာအမ်က္ထြက္၍ နရမိတ္လွ အားပုန္ကန္ၿခားနားကာအင္းဝဘုရင္မင္းေဆြ(မင္းေခါင္)ထံ၌အကူအညီသြားေရာက္ေတာင္းခံေလရာ သားေတာ္မင္းရဲေက်ာ္စြာအား ေစလြတ္ကူညီတိုက္ခိုက္ေစသည္တြင္ နရမိတ္လွ သည္ထီးနန္းကိုစြန္.၍ ဘဂၤလားၿပည္သို.တိမ္းေရွာင္ထြက္ေၿပးကာေဂါဘုရင္အာမက္ရွား ထံ၌ခိုလံွဳေနထိုင္ခဲ့ေလသည္။ ဤသို.ခိုလံွဳေနထိုင္လ်က္ရွိစဥ္ဘဂၤလားၿပည္အားဂ်န္ပူဘုရင္ စူရတန္အီဘရာဟင္က လာေရာက္တိုက္ခိုက္သည္တြင္ နရမိတ္လွသည္ အစြမ္းကုန္ခုခံ ကာကြယ္ေပးေလသည္... အာမက္ရွားကမ်ားစြာႏွစ္သက္အားရလွသၿဖင့္ရခို္င္ၿပည္ရွိထီးနန္းကိုၿပန္လည္တိုက္ခိုက္သိမ္းယူေပးမည္ဟုနရမိတ္လွအားကတိၿပဳခဲ့ေလသည္။ကြယ္ခုခံ၍ၿပန္လည္တိုက္ခိုက္ႏွိမ္နွင္းနိုင္ခဲ့ေလသည္။ထိုေၾကာင့္္ ၁၄၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အာမက္ရွား၏ထီးနန္းကုိ ို၆ခ်က္ပါရွိကတိၿပဳခ်က္ကိုေတာင္းဆိုေသာေၾကာင့္သေဘာတူကတိေပးခဲ့ေနရနမိတ္လွအားအကူအညီေပးရန္အတြက္အခ်က္ပာရွိသည္။ဆက္ခံသည့္သားၿဖစ္သူ နဇီရွားက ၎အခ်က္ ၆ခ်က္အနက္ မိမိတို.နာမည္မ်ားႏွင့္ တြဲဘက္၍မူစလင္ဘြဲ.ထူးဂုဏ္ထူးမ်ားကိုပါထည့္သြင္းေခၚဆိုပါမည္ဆိုေသာအခ်က္တရပ္လည္းပါရွိခဲ့ေလသည္။
၁၄၃၀ ခုႏွစ္တြင္နရမိတ္လွသည္ ဘဂၤလားၿပည္၏အကူအညီၿဖင့္ထီးနန္းကိုၿပန္လည္သိမ္းပိုက္ယူနိုင္လ်က္မဟာေမဒင္(မူစလင္)ဘုရင္၏လက္ေအာက္ခံအၿဖစ္ေနထိုင္ခဲ့ေလသည္။၎သည္ၿမိဳ.ေဟာင္းကိုထီးနန္းစိုက္ရာၿမိဳ.ေတာ္အၿဖစ္ၿဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့၍ ၎၏ေနာက္ပါမဟာေမဒင္လူမ်ိဳးမ်ားကထိုၿမိဳ.၌ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္တခုတည္ ေဆာက္ခဲ့ၾကေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ရခိုင္ဘုရင္မားသည္ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားပင္ၿဖစ္လင့္ကစား၊ ၎တို.၏နာမည္မ်ားႏွင့္တြဲဘက္၍မဟာေမဒင္ဘြဲ.ထူးဂုဏ္ထူးမ်ားကိုအသံုးၿပဳခဲ့ၾကေလသည္။ ရခိုင္ၿပည္သို.မဟာေမဒင္(သို.)မြတ္စလင္လူမ်ိဳးမ်ားစတင္ေရာက္လာခဲ့ပံုမွာလည္းစိတ္ဝင္စားဘြယ္ ပင္ၿဖစ္သည္ ။ ပထမ မူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ပင္လယ္ကမ္းေၿခဘက္မွ၎၊ေတာင္ၾကားလမ္းမွ၎ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။၎တို.အားလံုးပင္ အာေရဗ်ႏွင့္အိႏၵိယၿပည္မ်ားမွစစ္မွဳေရးရာကြ်မ္းက်င္ေသာလူမ်ိဳးမ်ားသာၿဖစ္ၾကေလသည္။၎တို.သည္ ကုန္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္သူမ်ား၊ သာသနာၿပဳဆရာမ်ား၊စစ္တိုက္ခိုက္သူမ်ားနွင့္စစ္ေၿပးဒုကၡသည္မ်ားအ ၿဖစ္ၿဖင ့္ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ဝင္ေရာက္လာၾကၿခင္းၿဖစ္၏။၎တို.သည္ရိုးသားေၿဖာင့္မွန္ၿခင္း၊သစၥာရွိၿခင္း၊ရဲရင့္ၿခင္းႏွင့္ေကာင္းမြန္စြာအမွဳထမ္းရြက္တက္ၾကၿခင္းမ်ားေၾကာင့္ရခိုင္ဘုရင္မ်ားကႏွစ္သက္သေဘာက်ၾကသၿဖင့္လက္ခံၾကိဳဆိုကာေကာင္းစြာၿပဳစုေစာင့္ေရွာက္ထားခဲ့ၾကေလသည္။အာရပ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္အေနာက္တိုင္းပင္လယ္မ်ား၍၎၊အေရွ.တိုင္းပင္လယ္မ်ားကို၎ကြ်မ္းက်င္စြာသြားလာနိုင္ၾကသူမ်ား ၿဖစ္၍ ရခိုင္ၿပည္အားအဖက္ဖက္၌ပင္သင့္ေလ်ာ္ေသာေဒသၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ.ရွိခဲ့ၾကေလသည္။ရခိုင္ၿပည္သည္စီးပါြးေရးအားၿဖင့္တိုးတက္မွဳရွိေနသည့္အတိုင္းအာရပ္ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုထိေရာက္စြာဆက္သြယ္လုပ္ကုိင္လာခဲ့ၾကေလသည္။ဤအခ်က္ကိုထင္ရွားေစေသာဘဒါမာကန္ေခၚရာဇဝင္ဆိုင္ရာအေဆာက္အဦးမ်ားမွာယခုတိုင္ေအာင္ပင္တည္ရွိေနသည္ကိုေတြ.နိုင္ေလသည္။ရခိုင္ၿပည္အားနိုင္ငံၿခားသားမ်ားက အာရကန္(Arakan) ဟုေခၚရာ၊၎မွာအာေရဗ်ဘာသာ အဲလ္ရီကြန္ (Alrecon) (စည္းကမ္းေသဝပ္ၿခင္း)ဆိုေသာစကားမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟုအဆိုရွိေလသည္။ အာေရဗ်ၿပည္၏စတုတၱေၿမာက္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ၾကီး ဟာဇရက္အလီကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္၎၏သား အီမာန္ဟူဆိန္ႏွင့္ဟာဇရက္မာဘီယာ၏သား ယာဇစ္တို.မွာေခါင္းေဆာင္ရာထူးအတြက္အလုအယက္ယွဥ္ၿပိဳင္ဘက္ၿဖစ္ခဲ့ၾကေလသည္။ဤယွဥ္ၿပိဳင္မွဳ၌ယာဇစ္ကအနိုင္ရရွိသြားလ်က္အီမာန္ဟူစိန္၏အကိုအီမာန္ဟာဆန္အားအဆိပ္ခပ္၍သတ္ၿပီးေနာက္ ခရစ္ ၆၈၀ တြင္ကာဘလာအရပ္၌ၿဖစ္ပြါးခဲ့ေသာစစ္အပြဲ၌အီမာန္ဟူဆိန္အားကြပ္မ်က္၍အဆံုးစီရင္ခဲ့ေလသည္။ဤသတင္းကိုဟာဇရက္အလီ၏အၿခားဇနီးတဦးမွသားၿဖစ္သူမိုဟာမက္ဟာနစ္မွၾကားသိရသည္တြင္ ယာဇစ္အားစစ္ေၾကၿငာ၍ တိုက္ခိုက္ေလသည္။သို.ေသာ္ဟာနစ္ပင္စစ္ရံွုးခဲ့ရသၿဖင့္မိမိေနာက္ပါမ်ားႏွင့္အတူအေရွ.တိုင္းမ်ားသို.ထြက္ထြက္ခြာလာခဲ့သည္။ေနာက္ဆံုးတြင္ဟာနစ္သည္ရခိုင္ၿပည္သို.ေရာက္ရွိလာလ်က္ၿမိဳ.ေတာ္ၿဖစ္ေသာေဝသာလီၿမိဳ.တြင္ခိုလံွုေနထိုင္လာခဲ့ေလသည္။ေနာင္တြင္ဟာနစ္သည္ ေတာေတာင္ထူထပ္ေသာေဒသမ်ား၌ေနထိုင္ၾကသည့္လူသားစားလူမ်ိဳးမ်ာ၏ဘုရင္မ ကိုယာပူရီ ႏွင့္ရခိုင္ေၿမာက္ပိုင္းေမာင္းေတာအရပ္၌စစ္ပြဲမ်ားၿပင္းထန္စြာယွဥ္ၿပိဳင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ရေလသည္။အခ်ိန္အတန္ၾကာေသာအခါတြင္ဘုရင္မႏွင့္တကြ ၎၏ေနာက္လိုက္လူမ်ိဳးမ်ားပါ ဟာနစ္၏လက္ေအာက္ခံၿဖစ္လာၾကလ်က္၎တို.အားအစၥလာမ္ဘာသာသို.သြတ္သြင္းခဲ့ၿပီးေနာက္ ဟာနစ္သည္ ဘုရင္မႏွင့္လက္ထက္ကာ ေမာင္းေတာႏွင့္ဗူးသီးေတာင္နယ္ၿခားရွိ ေမယုေတာင္တန္းတြင္ အသက္ထက္ဆံုးေနထိုင္သြားသည္ဟု အဆိုရွိေလသည္။ၿဗိတိသွ်ဘားမားေဂဇက္တီးယား အတြဲ-၂ႏွင့္ ဘားမားေဂဇက္တီးယား၊ရခိုင္တိုင္းအတြဲ (က)မ်ားတြင္ ခရစ္ႏွစ္ ရ၈၈ တြင္ေဝသာလီၿပည္၌မဟာတိုင္းခ်ႏၵရာဘုရင္နန္းတက္၍ယခင္ရာမာဝတီၿမိဳ.ေဟာင္းေနရာ၌ၿမိဳ.ေတာ္သစ္ကိုတည္ေထာင္ၿပီးေနာက္ ၂၂ ႏွစ္တိုင္စိုးစံၿပီးမွကြယ္လြန္သည္။၎စိုးစံခ်ိန္အတြင္းရမ္းၿဗဲကြ်န္းတြင္ကုန္သေဘၤာေပါင္းမ်ားစြာပ်က္စီးခဲ့ရဘူးလ်က္ အာရပ္(သို.)မူး လူမ်ိဳးမ်ားဆိုေသာသေဘၤာသားမ်ားအားေဝသာလီၿပည္ၿဖစ္သည့္ရခိုင္ၿပည္မသို.ပို.ေဆာင္ေပးခဲ့ေလ သည္။
၁၄၃၀ ခုႏွစ္တြင္နရမိတ္လွသည္ ဘဂၤလားၿပည္၏အကူအညီၿဖင့္ထီးနန္းကိုၿပန္လည္သိမ္းပိုက္ယူနိုင္လ်က္မဟာေမဒင္(မူစလင္)ဘုရင္၏လက္ေအာက္ခံအၿဖစ္ေနထိုင္ခဲ့ေလသည္။၎သည္ၿမိဳ.ေဟာင္းကိုထီးနန္းစိုက္ရာၿမိဳ.ေတာ္အၿဖစ္ၿဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့၍ ၎၏ေနာက္ပါမဟာေမဒင္လူမ်ိဳးမ်ားကထိုၿမိဳ.၌ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္တခုတည္ ေဆာက္ခဲ့ၾကေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ရခိုင္ဘုရင္မားသည္ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားပင္ၿဖစ္လင့္ကစား၊ ၎တို.၏နာမည္မ်ားႏွင့္တြဲဘက္၍မဟာေမဒင္ဘြဲ.ထူးဂုဏ္ထူးမ်ားကိုအသံုးၿပဳခဲ့ၾကေလသည္။ ရခိုင္ၿပည္သို.မဟာေမဒင္(သို.)မြတ္စလင္လူမ်ိဳးမ်ားစတင္ေရာက္လာခဲ့ပံုမွာလည္းစိတ္ဝင္စားဘြယ္ ပင္ၿဖစ္သည္ ။ ပထမ မူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ပင္လယ္ကမ္းေၿခဘက္မွ၎၊ေတာင္ၾကားလမ္းမွ၎ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။၎တို.အားလံုးပင္ အာေရဗ်ႏွင့္အိႏၵိယၿပည္မ်ားမွစစ္မွဳေရးရာကြ်မ္းက်င္ေသာလူမ်ိဳးမ်ားသာၿဖစ္ၾကေလသည္။၎တို.သည္ ကုန္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္သူမ်ား၊ သာသနာၿပဳဆရာမ်ား၊စစ္တိုက္ခိုက္သူမ်ားနွင့္စစ္ေၿပးဒုကၡသည္မ်ားအ ၿဖစ္ၿဖင ့္ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ဝင္ေရာက္လာၾကၿခင္းၿဖစ္၏။၎တို.သည္ရိုးသားေၿဖာင့္မွန္ၿခင္း၊သစၥာရွိၿခင္း၊ရဲရင့္ၿခင္းႏွင့္ေကာင္းမြန္စြာအမွဳထမ္းရြက္တက္ၾကၿခင္းမ်ားေၾကာင့္ရခိုင္ဘုရင္မ်ားကႏွစ္သက္သေဘာက်ၾကသၿဖင့္လက္ခံၾကိဳဆိုကာေကာင္းစြာၿပဳစုေစာင့္ေရွာက္ထားခဲ့ၾကေလသည္။အာရပ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္အေနာက္တိုင္းပင္လယ္မ်ား၍၎၊အေရွ.တိုင္းပင္လယ္မ်ားကို၎ကြ်မ္းက်င္စြာသြားလာနိုင္ၾကသူမ်ား ၿဖစ္၍ ရခိုင္ၿပည္အားအဖက္ဖက္၌ပင္သင့္ေလ်ာ္ေသာေဒသၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ.ရွိခဲ့ၾကေလသည္။ရခိုင္ၿပည္သည္စီးပါြးေရးအားၿဖင့္တိုးတက္မွဳရွိေနသည့္အတိုင္းအာရပ္ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုထိေရာက္စြာဆက္သြယ္လုပ္ကုိင္လာခဲ့ၾကေလသည္။ဤအခ်က္ကိုထင္ရွားေစေသာဘဒါမာကန္ေခၚရာဇဝင္ဆိုင္ရာအေဆာက္အဦးမ်ားမွာယခုတိုင္ေအာင္ပင္တည္ရွိေနသည္ကိုေတြ.နိုင္ေလသည္။ရခိုင္ၿပည္အားနိုင္ငံၿခားသားမ်ားက အာရကန္(Arakan) ဟုေခၚရာ၊၎မွာအာေရဗ်ဘာသာ အဲလ္ရီကြန္ (Alrecon) (စည္းကမ္းေသဝပ္ၿခင္း)ဆိုေသာစကားမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟုအဆိုရွိေလသည္။ အာေရဗ်ၿပည္၏စတုတၱေၿမာက္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ၾကီး ဟာဇရက္အလီကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္၎၏သား အီမာန္ဟူဆိန္ႏွင့္ဟာဇရက္မာဘီယာ၏သား ယာဇစ္တို.မွာေခါင္းေဆာင္ရာထူးအတြက္အလုအယက္ယွဥ္ၿပိဳင္ဘက္ၿဖစ္ခဲ့ၾကေလသည္။ဤယွဥ္ၿပိဳင္မွဳ၌ယာဇစ္ကအနိုင္ရရွိသြားလ်က္အီမာန္ဟူစိန္၏အကိုအီမာန္ဟာဆန္အားအဆိပ္ခပ္၍သတ္ၿပီးေနာက္ ခရစ္ ၆၈၀ တြင္ကာဘလာအရပ္၌ၿဖစ္ပြါးခဲ့ေသာစစ္အပြဲ၌အီမာန္ဟူဆိန္အားကြပ္မ်က္၍အဆံုးစီရင္ခဲ့ေလသည္။ဤသတင္းကိုဟာဇရက္အလီ၏အၿခားဇနီးတဦးမွသားၿဖစ္သူမိုဟာမက္ဟာနစ္မွၾကားသိရသည္တြင္ ယာဇစ္အားစစ္ေၾကၿငာ၍ တိုက္ခိုက္ေလသည္။သို.ေသာ္ဟာနစ္ပင္စစ္ရံွုးခဲ့ရသၿဖင့္မိမိေနာက္ပါမ်ားႏွင့္အတူအေရွ.တိုင္းမ်ားသို.ထြက္ထြက္ခြာလာခဲ့သည္။ေနာက္ဆံုးတြင္ဟာနစ္သည္ရခိုင္ၿပည္သို.ေရာက္ရွိလာလ်က္ၿမိဳ.ေတာ္ၿဖစ္ေသာေဝသာလီၿမိဳ.တြင္ခိုလံွုေနထိုင္လာခဲ့ေလသည္။ေနာင္တြင္ဟာနစ္သည္ ေတာေတာင္ထူထပ္ေသာေဒသမ်ား၌ေနထိုင္ၾကသည့္လူသားစားလူမ်ိဳးမ်ာ၏ဘုရင္မ ကိုယာပူရီ ႏွင့္ရခိုင္ေၿမာက္ပိုင္းေမာင္းေတာအရပ္၌စစ္ပြဲမ်ားၿပင္းထန္စြာယွဥ္ၿပိဳင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ရေလသည္။အခ်ိန္အတန္ၾကာေသာအခါတြင္ဘုရင္မႏွင့္တကြ ၎၏ေနာက္လိုက္လူမ်ိဳးမ်ားပါ ဟာနစ္၏လက္ေအာက္ခံၿဖစ္လာၾကလ်က္၎တို.အားအစၥလာမ္ဘာသာသို.သြတ္သြင္းခဲ့ၿပီးေနာက္ ဟာနစ္သည္ ဘုရင္မႏွင့္လက္ထက္ကာ ေမာင္းေတာႏွင့္ဗူးသီးေတာင္နယ္ၿခားရွိ ေမယုေတာင္တန္းတြင္ အသက္ထက္ဆံုးေနထိုင္သြားသည္ဟု အဆိုရွိေလသည္။ၿဗိတိသွ်ဘားမားေဂဇက္တီးယား အတြဲ-၂ႏွင့္ ဘားမားေဂဇက္တီးယား၊ရခိုင္တိုင္းအတြဲ (က)မ်ားတြင္ ခရစ္ႏွစ္ ရ၈၈ တြင္ေဝသာလီၿပည္၌မဟာတိုင္းခ်ႏၵရာဘုရင္နန္းတက္၍ယခင္ရာမာဝတီၿမိဳ.ေဟာင္းေနရာ၌ၿမိဳ.ေတာ္သစ္ကိုတည္ေထာင္ၿပီးေနာက္ ၂၂ ႏွစ္တိုင္စိုးစံၿပီးမွကြယ္လြန္သည္။၎စိုးစံခ်ိန္အတြင္းရမ္းၿဗဲကြ်န္းတြင္ကုန္သေဘၤာေပါင္းမ်ားစြာပ်က္စီးခဲ့ရဘူးလ်က္ အာရပ္(သို.)မူး လူမ်ိဳးမ်ားဆိုေသာသေဘၤာသားမ်ားအားေဝသာလီၿပည္ၿဖစ္သည့္ရခိုင္ၿပည္မသို.ပို.ေဆာင္ေပးခဲ့ေလ သည္။
ရခိုင္ဘုရင္သည္၎တို.အားအဘက္ဘက္၌ပင္ၾကည့္ရွုေစာင့္ေရွာက္၍ထားခဲ့၏။၎တို.သည္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရး၌ကြ်မ္းက်င္သူမ်ားၿဖစ္ၾကလ်က္သာမန္ေလွကေလးမ်ားႏွင့္ပင္တေနရာမွတေနရာသို.လြယ္လင့္တကူ ကူးသန္းသြားလာနိုင္ၾကသည္။ရခိုင္ၿပည္သည္ေၿမၾသဇာေကာင္းမြန္ေသာလယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးတိုင္းၿပည္ၿဖစ္သည့္အတိုင္း၎တို.၏ေနရင္းေဒသ အာေရဗ်သုိ့ မျပန္ေတာ့ပဲ ရခုိင္ေဒသ၌ပင္လုပ္ကိုင္စားေသာက္ေနထိုင္လာၾကေလသည္။၎တို.သည္တိုင္းရင္းသူမ်ားႏွင့္လက္ထက္ေပါင္းသင္းၾကလ်က္၎တိုင္းရင္းသူမ်ားမွာမြတ္စလင္ဘာသာသို.ကူးေၿပာင္းဝင္ေရာက္လာၾကေလသည္။၎တို.ကိုယ္တိုင္မွာလည္းဇနီးသည္မ်ား၏ရိုးရာလူမ်ိဴးအၿဖစ္ကိုရယူကာမိမိတို.ပိုင္ပစၥည္းအရပ္ရပ္အားဇနီးသည္မ်ားကိုလြဲေၿပာင္းေပးအပ္ၾကေလသည္။ပင္လယ္ခရီးသြားလာေရးလုပ္ငန္းကိုစြန္.လႊတ္လိုက္ၾကလ်က္ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးကုိ ိုကူးေၿပာင္းလုပ္ကိုင္စားေသာက္ခဲ့ၾက၏။၎တို.၏ဗလီဝတ္ေက်ာင္းမ်ားကိုတည္ေဆာက္ၾကလ်က္သာသနာၿပဳလုပ္ငန္းမ်ားကိုစတင္လုပ္ကိုင္ခဲ့ၾကသည္။ထိုအခ်ိန္မွစ၍အစၥလာမ္ဘာသာမွာရခိုင္ၿပည္၌အေၿခစိုက္ကာထြန္းကားလာခဲ့ေလသည္။ၿမန္မာၿပည္တြင္၎အာရပ္လူမ်ိဳးမ်ားထက္ေရွးက်ေသာမူစလင္မ်ားေနထိုင္ရာေဒသဟူ၍မေတြ.နိုင္ေတာ့ေခ်။အာရပ္လူမ်ိဳးမ်ားမွဆင္းသက္လာသည့္၎ရခိုင္မြတ္စလင္မ်ားအား ရိုးဝန္းညွာ ဟုေခၚရာ၎မွာ အခြင့္အေရးေပးၿခင္း(သို.)သနားသက္ညွာၿခင္းဟူ၍အဓိပၸါယ္ရပါသည္။ရခိုင္ၿပည္တြင္မူစလင္မ်ားၾသဇာေညာင္းလာသည္နွင့္အမွ်အစၥလာမ္ဘာသာလည္းထြန္းကားလာခဲ့ေလသည္။ရခိုင္အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ပါရ္ဒါ ေခၚအီမ္တြင္းပုန္းၿခင္းဓေလ့ကို လိုက္နာခဲ့ၾကလ်က္၊ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္တံဆိပ္လည္ဆြဲမ်ားတြင္ ပါရွင္းဘာသာစာတမ္းမ်ား ထည့္သြင္းထုတ္ေဝခဲ့ေလသည္။ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္၎တို.အမည္မ်ားႏွင့္တြဲဘက္၍ မူစလင္ဘြဲ.ထူး ဂုဏ္ထူးမ်ားကိုပါပူးတြဲေဖာ္ၿပၾကလ်က္ ရခိုင္ဘုရင့္နန္းေတာ္တြင္း၌ အိႏၵိယမြတ္စလင္အေခၚအေဝၚမ်ားကို ထည့္သြင္းသံုးစြဲလာခဲ့ၾကေလသည္။ေရွးေခတ္ၿမန္မာၿပည္ ေခၚစာအုပ္၌ ဦးမ်ိဳးမင္းကေဖာ္ၿပထားရာတြင္ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ဘြဲ.ထူး-ဂုဏ္ထူးမ်ား၌သာလွ်င္ မဂိုဘုရင္တို.ကိုတုပကာအိႏၵိယဘြဲ.အမည္မ်ားကိုေခၚေဝၚသံုးစြဲခဲ့သည္မဟုတ္ေသး၊နန္းတြင္းဆိုင္ရာပြဲလမ္းသဘင္အခမ္းအနားမ်ား၌လည္း မဂိုဘုရင္မ်ား၏ ဟန္အမူအရာအတိုင္း တုပ ၿပဳလုပ္ခဲ့ၾကလ်က္ နန္းတြင္းဆိုင္ရာအေခၚအေဝၚမ်ားကိုပါအိႏၵိယပံုစံအတိုင္းသတ္မွတ္ေခၚဆိုခဲ့ၾကသည္ဟု ဟုေဖာ္ၿပထားပါသည္။၁၄၀၄ ခုႏွစ္မွ ၁၃၆၇ ခုႏွစ္အတြင္း မူစလင္ဘြဲ.ထူးဂုဏ္ထူးမ်ားၿဖင ့္တြဲဘက္ေခၚဆိုခဲ့ၾကေသာရခိုင္ဘုရင္အခ်ိဳ.မွာေအာက္ပါအတိုင္းၿဖစ္ေလသည္။(ကြင္းပိတ္ေဘာ္ၿပထားသည္မွာမူစလင္ဘြဲ.ထူးအမည္ပင္ၿဖစ္သည္)။
၁။နရမိတ္လွ(ဆမြန္း)၊၂။နရႏု(အလီခန္)၊၃။ဘေစာၿဖဴ(ကလီမာရွား)၊၄။မင္းဘင္ေခၚမင္းပါၾကီး (ဇဘက္ရွား-စူရတန္)၊၅။မင္းပေလာင္း(စီကႏၵာရွား)၊၆။မင္းရာဇာၾကီး(ဆလင္းရွား)၊ရ။မင္းခေမာင္း(ဟူစိန္ရွား)၊၈။သီရိသုဓမၼ(ဆလင္းရွား-၂)တို.ပင္ၿဖစ္ပါသည္။၁၅ရ၆ ခုႏွစ္-ဇူလိုင္လ ၁၀ ရက္ေန.တြင္ဘဂၤလားၿပည္၏ေနာက္ဆံုးဘုရင္ၿဖစ္သူ ေဒါ့(ဒါအုဒ္)အား မဂိုဘုရင္အကၠဘား၏စစ္သူၾကီး ခန္ဂ်ာဟန္းက ဖမ္းဆီးကာဦးေခါင္းကိုၿဖတ္၍ကြက္မ်က္လိုက္ခ်ိန္တြင္ပထန္လူမ်ိဳးအေၿမာက္အမ်ားပင္ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ထြက္ေၿပးဝင္ေရာက္ခိုလွံဳေနခဲ့ၾကေလသည္။ရာဇဝင္ဆရာ ဂ်ဒူနတ္ဆားရ္ကား ကလည္းရခိုင္ၿပည္၌ေနထိုင္ခဲ့ၾကေသာ မဂိုႏွင့္ပထန္လူမ်ိဳးေပါင္းမ်ားစြာတို.သည္ ရွားရွူဂ်ာဘုရင္ကို လိုလားၾကသည္ဟု ေဖာ္ၿပထားခဲ့၏။ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ဘဂၤလားၿပည္မွၿမိဳ.ေပါင္း ၁၂ ၿမိဳ.ကုိ ိုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာသီမ္းပိုက္ထားခဲ့လ်က္၎တို.ကိုယ္တိုင္မွာလည္းမူစလင္ေဂါ ဘုရင္မ်ားလက္ေအာက္၌ႏွစ္ေပါင္းတရာေက်ာ္မွ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကေလသည္။စစ္တေကာင္းၿပည္နယ္အား ၁၄၅၉ ခုမွ ၁၆၆၆ အထိႏွစ္ေပါင္း ၂၀ရ ႏွစ္တိုင္တိုင္ရခိုင္ဘုရင္မ်ားကအုပ္စိုးခဲ့သည္။ထိုအခ်ိန္ပိုင္းတေလွ်ာက္တြင္ႏွစ္ၿပည္ေထာင္မွလူမ်ားသည္အၿပန္အလွန္ကူးသန္းသြားလာခဲ့ၾကလ်က္အထူးသၿဖင့္ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ရင္းႏွီးခင္မင္ၾကေသာမူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားက ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ကူးေၿပာင္းဝင္ေရာက္ေနထိုင္လာခဲ့ၾကေလသည္။၁၆၆၆ ခုႏွစ္တြင္ဘဂၤလားၿပည္ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ေရွးစတားခန္၏စစ္သူၾကီး အူမိဒ္ခန္သည္ စစ္တေကာင္းကိုဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္၍ ရာမူးပန္းဝါကိုသိမ္းယူလိုက္သည္တြင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ေၿမာံဘက္မွေတာင္ဘက္သို.ေရြ.ေၿပာင္းထြက္ေၿပးခဲ့ၾက၏။ထိုအခ်ိန္မွစ၍ရခိုင္ၿပည္္ေၿမာက္ပိုင္းသို.မူစလင္လူမ်ိဳးအေၿမာက္အမ်ားဝင္ေရာက္ေနထိုင္လာခဲ့ၾကသည္။၁၆၆၆ ခုႏွစ္ ရခိုင္မဂိုစစ္ပြဲေၾကာင့္ ရခိုင္ၿပည္ေၿမာအဆိုရွိခဲ့သည္။ ပထန္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ဘဂၤလားၿပည္မွဝင္ေရာက္လာသူမ်ားမွာက္ပိုင္းတြင္လူဦးေရယုတ္ေလ်ာ့ရသည္ဟု အာရပ္အႏြယ္ၿဖစ္ေသာ ရိုးဝန္ညွာ လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ေပါင္းသင္းေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္တြင္ ရိုးဝန္ဂ်ာ ေခၚလူမ်ိဳးမ်ားၿဖစ္ေပၚလာခဲ့ေလသည္။ႏွစ္ေပါင္းၾကာရွည္လာေသာအခါအာရပ္အႏြယ္မ်ားမွာ ရိုးဝန္ဂ်ာမ်ားႏွင့္ခြဲၿခား၍မရေလာက္ေအာင္ေရာေႏွာသြားခဲ့ေလသည္။ရိုးဝန္ဂ်ာ ဆိုေသာအမည္မွာ ရခိုင္စကားရင္းၿဖစ္ရာ ရြာေဟာင္းကက်ား ဟုအဓိပၸါယ္ရေလသည္။၎မွာ သတၱိရွိသည္၊ရဲရင့္သည္ဟုဆိုလိုသည္ၿဖစ္ရာ အေၾကာင္းရင္းမွာ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားက တိုက္၍မနိုင္ေသာတလိုင္းလူမ်ိဳးမ်ားကို ပထန္လူမ်ိဳးမ်ားကတိုက္ထုတ္ပစ္နိုင္ၾကေသာေၾကာင့့္ပင္ၿဖစ္သည္ဟုဆိုေၾကာင္း။။။။။။။ ၿမဝတီမဂၢဇင္း ၁၉၆၀ ဇူလိုင္ အတြဲ ၈၊အမွတ္ ၉ စာမ်က္ႏွာ ရ၁-ရ၄ မွကူးယူူေဖာ္ၿပပါသည္။
၁။နရမိတ္လွ(ဆမြန္း)၊၂။နရႏု(အလီခန္)၊၃။ဘေစာၿဖဴ(ကလီမာရွား)၊၄။မင္းဘင္ေခၚမင္းပါၾကီး (ဇဘက္ရွား-စူရတန္)၊၅။မင္းပေလာင္း(စီကႏၵာရွား)၊၆။မင္းရာဇာၾကီး(ဆလင္းရွား)၊ရ။မင္းခေမာင္း(ဟူစိန္ရွား)၊၈။သီရိသုဓမၼ(ဆလင္းရွား-၂)တို.ပင္ၿဖစ္ပါသည္။၁၅ရ၆ ခုႏွစ္-ဇူလိုင္လ ၁၀ ရက္ေန.တြင္ဘဂၤလားၿပည္၏ေနာက္ဆံုးဘုရင္ၿဖစ္သူ ေဒါ့(ဒါအုဒ္)အား မဂိုဘုရင္အကၠဘား၏စစ္သူၾကီး ခန္ဂ်ာဟန္းက ဖမ္းဆီးကာဦးေခါင္းကိုၿဖတ္၍ကြက္မ်က္လိုက္ခ်ိန္တြင္ပထန္လူမ်ိဳးအေၿမာက္အမ်ားပင္ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ထြက္ေၿပးဝင္ေရာက္ခိုလွံဳေနခဲ့ၾကေလသည္။ရာဇဝင္ဆရာ ဂ်ဒူနတ္ဆားရ္ကား ကလည္းရခိုင္ၿပည္၌ေနထိုင္ခဲ့ၾကေသာ မဂိုႏွင့္ပထန္လူမ်ိဳးေပါင္းမ်ားစြာတို.သည္ ရွားရွူဂ်ာဘုရင္ကို လိုလားၾကသည္ဟု ေဖာ္ၿပထားခဲ့၏။ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ဘဂၤလားၿပည္မွၿမိဳ.ေပါင္း ၁၂ ၿမိဳ.ကုိ ိုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာသီမ္းပိုက္ထားခဲ့လ်က္၎တို.ကိုယ္တိုင္မွာလည္းမူစလင္ေဂါ ဘုရင္မ်ားလက္ေအာက္၌ႏွစ္ေပါင္းတရာေက်ာ္မွ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကေလသည္။စစ္တေကာင္းၿပည္နယ္အား ၁၄၅၉ ခုမွ ၁၆၆၆ အထိႏွစ္ေပါင္း ၂၀ရ ႏွစ္တိုင္တိုင္ရခိုင္ဘုရင္မ်ားကအုပ္စိုးခဲ့သည္။ထိုအခ်ိန္ပိုင္းတေလွ်ာက္တြင္ႏွစ္ၿပည္ေထာင္မွလူမ်ားသည္အၿပန္အလွန္ကူးသန္းသြားလာခဲ့ၾကလ်က္အထူးသၿဖင့္ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ရင္းႏွီးခင္မင္ၾကေသာမူစလင္လူမ်ိဳးမ်ားက ရခိုင္ၿပည္တြင္းသို.ကူးေၿပာင္းဝင္ေရာက္ေနထိုင္လာခဲ့ၾကေလသည္။၁၆၆၆ ခုႏွစ္တြင္ဘဂၤလားၿပည္ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ေရွးစတားခန္၏စစ္သူၾကီး အူမိဒ္ခန္သည္ စစ္တေကာင္းကိုဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္၍ ရာမူးပန္းဝါကိုသိမ္းယူလိုက္သည္တြင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ေၿမာံဘက္မွေတာင္ဘက္သို.ေရြ.ေၿပာင္းထြက္ေၿပးခဲ့ၾက၏။ထိုအခ်ိန္မွစ၍ရခိုင္ၿပည္္ေၿမာက္ပိုင္းသို.မူစလင္လူမ်ိဳးအေၿမာက္အမ်ားဝင္ေရာက္ေနထိုင္လာခဲ့ၾကသည္။၁၆၆၆ ခုႏွစ္ ရခိုင္မဂိုစစ္ပြဲေၾကာင့္ ရခိုင္ၿပည္ေၿမာအဆိုရွိခဲ့သည္။ ပထန္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ဘဂၤလားၿပည္မွဝင္ေရာက္လာသူမ်ားမွာက္ပိုင္းတြင္လူဦးေရယုတ္ေလ်ာ့ရသည္ဟု အာရပ္အႏြယ္ၿဖစ္ေသာ ရိုးဝန္ညွာ လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ေပါင္းသင္းေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္တြင္ ရိုးဝန္ဂ်ာ ေခၚလူမ်ိဳးမ်ားၿဖစ္ေပၚလာခဲ့ေလသည္။ႏွစ္ေပါင္းၾကာရွည္လာေသာအခါအာရပ္အႏြယ္မ်ားမွာ ရိုးဝန္ဂ်ာမ်ားႏွင့္ခြဲၿခား၍မရေလာက္ေအာင္ေရာေႏွာသြားခဲ့ေလသည္။ရိုးဝန္ဂ်ာ ဆိုေသာအမည္မွာ ရခိုင္စကားရင္းၿဖစ္ရာ ရြာေဟာင္းကက်ား ဟုအဓိပၸါယ္ရေလသည္။၎မွာ သတၱိရွိသည္၊ရဲရင့္သည္ဟုဆိုလိုသည္ၿဖစ္ရာ အေၾကာင္းရင္းမွာ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားက တိုက္၍မနိုင္ေသာတလိုင္းလူမ်ိဳးမ်ားကို ပထန္လူမ်ိဳးမ်ားကတိုက္ထုတ္ပစ္နိုင္ၾကေသာေၾကာင့့္ပင္ၿဖစ္သည္ဟုဆိုေၾကာင္း။။။။။။။ ၿမဝတီမဂၢဇင္း ၁၉၆၀ ဇူလိုင္ အတြဲ ၈၊အမွတ္ ၉ စာမ်က္ႏွာ ရ၁-ရ၄ မွကူးယူူေဖာ္ၿပပါသည္။
Tags:
ရုိဟင္ဂ်ာေရးရာ