ဘာသာမတူမိတ္ေဆြမ်ား သေဘာေပါက္နားလည္ႏုိင္ဖို႔ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ အေၾကာင္း အက်ဥ္း

အဂၤလိပ္လို ဗလီကို Mosque လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ Mosque ဆိုတဲ့ စကားလံုးက အာရဗီလိုအေခၚအေ၀ၚ Masjid (မက္စ္ဂ်စ္ဒ္) ကေန ဆင္းသက္လာတာပါ။ ဗမာလိုအေခၚအေ၀ၚ ဗလီဆိုတာကေတာ့ ဟိႏၵီဘာသာစကား “ပလႅီ” ကေန ဆင္းသက္လာတယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။ ဗလီရဲ႕ တုိက္႐ိုက္အဓိပၸာယ္ကေတာ့ “အမိန္႔နာခံတဲ့ေနရာ”ပါ။ ဖန္ဆင္းရွင္ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္ကို ၀ပ္တြား႐ိုးက်ိဳး နာခံကိုးကြယ္တဲ့ ေနရာေပါ့။ မြတ္စလင္ေတြက ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြကို “အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္ရဲ႕ အိမ္ေတာ္ေတြ” လို႔ တင္စားေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။

ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြဟာ တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္ (Peace Be Upon Him) လက္ထက္ေတာ္ကတည္းက တာ၀န္အမ်ိဳးမ်ိဳး ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘာသာေရးအျပင္ လူမႈႏုိင္ငံေရး၊ ပညာေရး အစရွိတာေတြေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဗလီတုိင္းမွာ အဓိကလုပ္ေဆာင္ရတာကေတာ့ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္ကို ခ၀ပ္ကိုးကြယ္ ဆည္းကပ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြက အရြယ္အစားအမ်ိဳးစံုရွိပါတယ္။ ပံုစံဒီဇုိင္းေတြကလည္း ေဒသအလုိက္ မတူညီတတ္ပါဘူး။ ေဒသအလိုက္ လူဦးေရမ်ားရင္မ်ားသလို ဗလီအရြယ္အစားလည္း ႀကီးမားတတ္ပါတယ္။ ေဒသခံ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေတြအရ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတြရဲ႕ ပံုစံဒီဇုိင္းအလွေတြကလည္း ကြဲျပားတတ္ပါတယ္။

အရင္ ေခတ္ကာလတုန္းက ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြဟာ တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းခဲ့တဲ့ေနရာေတြကို အေျခခံထားပါတယ္။ ဗလီဟာ တမန္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ေနအိမ္ၿခံ၀င္းလည္းျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီတုနး္ကဗလီေတြဟာ ေျမလြတ္တစ္ခုကို အေပၚကေန အမိုးမိုးလုိက္႐ံုနဲ႔ အဆင္ေျပပါၿပီ။

ဗလီအမ်ားစုမွာ အမိုးခံုးေတြရွိပါတယ္။ အေပၚဆံုးမွာေတာ့ ငါးေျမွာင့္ၾကယ္နဲ႔ လျခမ္းကို ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ အဲဒီၾကယ္နဲ႔လဟာ အစၥလာမ္ဘာသာကိုကုိယ္စားမျပဳဘူးလို႔ ဆိုၾကသလို တခ်ိဳ႕ကလည္း ေအာက္ပါအတုိင္း ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။

ငါးေျမွာင့္ၾကယ္ဟာ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြရဲဲ႕ ယံုၾကည္ျခငး္တာ၀န္ အုတ္ျမစ္ငါးပါးကို မွတ္မိေနေစဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ လကေတာ့ အစၥလာမ္ဘာသာရဲ႕ အထြဋ္အျမတ္ ရက္စြဲေတြကို ေဖာ္ျပတဲ့ လအေျခခံျပကၡဒိန္ (Lunar Calendar) ကို ရည္ၫႊ္န္းတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ဗလီအမ်ားစုမွာ ေမွ်ာ္စင္တစ္ခုပါတတ္ပါတယ္။ အဲဒီေမွ်ာ္စင္ကို မီနာရဟ္ (Minaret) ၀တ္တက္ႏိႈးေဆာ္စင္ လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ မီနာရဟ္ေပၚမွာ မုအက္ဇင္ (နိဗၺာန္ေဆာ္)က မြတ္စလင္ေတြ ဗလီတက္ဖို႔ တစ္ေန႔ငါးႀကိမ္ ဖိတ္ေခၚၾကပါတယ္။ ဗလီတုိင္းလိုလိုမွာ ၀တ္မျပဳမီ ကိုယ္လက္သန္႔စင္ (၀ိုဇူလုပ္) ဖို႔အတြက္ ေရကန္ႀကီးတစ္ကန္ သို႔မဟုတ္ အုတ္ထုိင္ခံုအစီအရီနဲ႔ ေရပိုက္ေခါင္းေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။

(၁) ဗလီထဲ၀င္တာနဲ႔ ေအာက္ပါတို႔ကို ေတြ႔ရမွာပါ။

** ဗလီထဲမွာ အိမ္ေတြဧည့္ခန္းထဲမွာ ေတြ႔ရသလိုမ်ိဳး အိမ္ေထာင္ပရိေဘာက ပစၥည္းေတြ ေတြ႔ရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ လူတုိင္းက ၾကမ္းျပင္ေပၚမွာ တေျပးညီထုိင္ရမွာပါ။ ခြၽင္းခ်က္ - က်န္းမာေရးအေျခအေနအရ ေအာက္မွာ မထုိင္ႏုိ္င္သူေတြအတြက္ ခံုစီစဥ္ေပးထားတာေတြ ရွိပါတယ္။

** ဗလီႀကီးေတြမွာဆိုရင္ ေအာက္ကအခင္းကို အေသအခ်ာ ဒီဇုိင္းေဖာ္ထားပါတယ္။ ၀တ္ျပဳသူေတြ ညီညီညာညာ၀တ္ျပဳလို႔ရေအာင္၊ ထုိင္ရျပဳရအဆင္ေျပေအာင္ အခင္းမွာ မ်ဥ္းတားေပးထားတတ္ပါတယ္။

** ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းသူေတြဟာ ေဆာ္ဒီအာေရးဗ်ႏုိင္ငံ မကၠာဟ္ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ ကာဘာ ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ကို မ်က္ႏွာမူၿပီး ၀တ္ျပဳရပါတယ္။ မကၠဟ္က ကာဘာ ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ကို မ်က္ႏွာမူရာအရပ္ကို ကစ္ဘလာဟ္ (Qiblah) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ ကစ္ဘလာဟ္ကေတာ့ အေနာက္ဘက္ကိုက်ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ မကၠာဟ္ၿမိဳ႕က ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕အေနာက္ဘက္မွာ ရွိေနလို႔ပါ။ ေျမပံုၾကည့္ရင္ ေတြ႔ႏုိင္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံက အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြက အေနာက္ဘက္ကို ေျခမဆင္းၾကဘူး၊ တံေတြးလွည့္မေထြးတတ္ၾကပါဘူး။

** ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းဖို႔ ကစ္ဘလာဟ္ဘက္ကို မ်က္ႏွာမူရာအရပ္က နံရံမွာ အမွတ္အသားအျဖစ္ ကလိုင္ေပါက္တစ္ခု လုပ္ထားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီကလိုင္ေပါက္ကို မဲဟ္ရာဘ္ (Mihrab) လို႔ ေခၚပါတယ္။ မဲဟ္ရာဘ္ကို ဘုရားစင္လို႔ အထင္မွားတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒီမဲဟ္ရာဘ္ကို ရွိခိုးေနၾကတယ္လို႔ ထင္တတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါမွားပါတယ္။ မဲဟ္ရာဘ္က ဖန္ဆင္းရွင္ကို အာရံုစိုက္ဖို႔နဲ႔ မ်က္ႏွာမူရာကို ၫႊန္ျပဖို႔ သက္သက္ပါပဲ။

** အဲဒီ မဲဟ္ရာဘ္ကလိုင္ေပါက္ေဘးမွာ ေလွကားထစ္ပါတဲ့ စင္ျမင့္ေလးရွိတတ္ပါတယ္။ အဲဒီစင္ျမင့္ကို မင္ဘရ္ (Minbar) လို႔ ေခၚပါတယ္။ တရားေဟာစင္ျမင့္လို႔ ေျပာရင္ မွန္မယ္ထင္ပါတယ္။ အဲဒီစင္ျမင့္ေပၚမွာ အီမာမ္ (Imam) ေရွ႕ေဆာင္ဆရာေတာ္က ဘာသာေရးစာေပေတြ ဖတ္ၾကားတယ္၊ တရားေဟာတာေတြ လုပ္ပါတယ္။

** ဗလီထဲမွာ ဆင္းတု၊ ႐ုပ္တုေတြ၊ သက္ရွိေတြကိုေရးဆြဲထားတဲ့ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ေတြ ေတြ႔ရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ ဖန္ဆင္းရွင္အလႅာဟ္အရွင္အျမတ္ရဲ႕ ႐ုပ္ပံု၊ တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္န႔ဲ တျခား တမန္ေတာ္ေတြရဲ႕ ႐ုပ္ပံုကားခ်ပ္ေတြကိုလည္း ေတြ႔ရဖို႔ မရွိပါဘူး။ အဲဒီပန္းခ်ီကားေတြ ႐ုပ္တုေတြေနရာမွာ ေကာင္းကင္က်က်မ္း ကုရ္အာန္က်မ္းစာထဲက စာပိုဒ္ေတြကို လက္ေရးအလွပညာနဲ႔ ပံုေဖာ္ထားတဲ့ စာအလွပန္းခ်ီကားေတြ၊ အုတ္ထြင္းလက္ရာေတြကိုသာ ေတြ႔ရမွာပါ။ ဒါ့အျပင္ တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္ရဲ႕ မိန္႔မွာခ်က္ေတြကိုလည္း အခါအားေလ်ာ္စြာ ေတြ႔ရဦးမွာပါ။

** က်မ္းေတာ္ျမတ္ကုရ္အာန္အျပင္ တျခားေသာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ စာအုပ္စာေပေတြကို ဖတ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ စာအုပ္စင္ေတြ၊ ဘီဒိုေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။

** တခ်ိဳ႕ေသာ ဗလီေတြမွာ ပင္မဝတ္ျပဳေဆာင္အျပင္ အမ်ိဳးသမီးသီးသန္႔ဝတ္ျပဳေဆာင္၊ အစၥလာမ့္အေျခခံဘာသာေရး စာသင္ေက်ာင္း၊  ေရွ႕ေဆာင္ ဆရာနဲ႔ နိဗၺာန္ေဆာ္ မိသားစုတို႔အတြက္ အိမ္ (သို႔) အခန္း၊ နာေရးအတြက္ ထမ္းစင္ႏွင့္ နိဗၺာန္ယာဥ္ (အခ်ိဳ႕ျမိဳ႕ရြာမ်ားတြင္ေတာ့ ရန္ပုံေငြ အခက္အခဲအရ မရိွပါ) တို႔ ရိွၾကပါတယ္။

** ၀တ္ျပဳေဆာင္ေတြက အခန္းအလြတ္ေတြျဖစ္ၿပီး ေရွ႕ေဆာင္ဆရာေနာက္ေန လိုက္ၿပီး လူစုလူေ၀းနဲ႔ ၀တ္ျပဳၾကဖု႔ိအတြက္ပါ။ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းရင္ က်မ္းျမတ္ကုရ္အာန္ပါ ပါဒေတာ္ေတြကို ရြတ္ဖတ္ျခင္း၊ ဆုေတာင္းျခင္း၊ ဂုဏ္ေတာ္တသျခင္းနဲ႔ ေမတၱာပို႔သျခင္းေတြကို မတ္တပ္ရပ္၊ ဦးၫႊတ္၊ ထုိင္၊ ဦးခ်ျခင္း အေနအထားေတြနဲ႔ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းရပါတယ္။ ပံုမွန္ တစ္ေန႔ငါးႀကိမ္ စုေ၀း ၀တ္ျပဳျခင္းအျပင္ ၀တ္ျပဳေဆာင္ေတြမွာ တစ္ဦးခ်င္းအလုိက္ သို႔မဟုတ္ အုပ္စုလိုက္ဆိုသလို တရားဓမၼ ေဆြးေႏြးျခင္း၊ က်မ္းစာဖတ္ျခင္း၊ ဂုဏ္ေတာ္တသျခင္း၊ တရားထုိင္ျခင္း၊ ရမ္ဇာန္ဥပုသ္လမွာဆိုရင္ တရားစခန္း၀င္ျခင္း(ေအ့ေသကာဖ္) ေတြလုပ္ၾကပါတယ္။

** ဒါ့အျပင္ ဗလီထဲမွာ သာေရးနာေရးကိစၥေတြျဖစ္တဲ့ ေသဆံုးသူအတြက္ ၀တ္ျပဳဆုေတာင္းေပးျခင္း၊ လူမႈေရးကိစၥေတြနဲပ ပတ္သက္ၿပီး အစၥလာမ့္ဓမၼသတ္မွဴး ပညာရွင္မ်ားက ဆံုးျဖတ္ေပးျခင္း၊ ေစ့စပ္ေၾကာင္းလမ္းထိန္းျမားလက္ထပ္ေပးျခင္း၊ ေန႔ထူးညျမတ္ေတြနဲ႔ ရမ္ဇာန္ ဥပုသ္လေတြမွာ အလွဴအတန္းမ်ားလုပ္ျခင္းတို႔ကိုလည္း လုပ္ပါတယ္။

(၂) ၀တ္တက္ႏိႈးေဆာ္သံ

ဝတ္တက္ႏိႈးေဆာ္စင္မွ နိဗၺာန္ေဆာ္က ဗလီကို မြတ္စလင္ေတြ ၀တ္လာျပဳဖို႔ အာရဗီဘာသာစကားနဲ႔ တစ္ေန႔ကို ငါးႀကိမ္ ႏိႈးေဆာ္ရပါတယ္။

အသံထြက္နဲ႔အဓိပၸာယ္ကေတာ့ ေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္ပါတယ္။

Allahu Akbar
God is Great
အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္သည္ အၾကီးျမတ္ဆုံး ျဖစ္ပါသည္
(၄ၾကိမ္)

Ashhadu an la ilaha illa Allah
I bear witness that there is no god except the One God.
အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္မွအပ အျခား ခ၀ပ္ကိုးကြယ္ျခင္းခံထုိက္သူ မရွိ သက္ေသခံပါ၏
(၂ၾကိမ္)

Ashadu anna Muhammadan Rasool Allah
I bear witness that Muhammad is the messenger of God.
မုဟမၼဒ္သခင္သည္ ျမတ္ရွင္အလႅာဟ္၏ တမန္ေတာ္ျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသခံပါ၏
(၂ႀကိမ္)

Hayya 'ala-s-Salah
Hurry to the prayer (Rise up for prayer)
ဝတ္ျပဳရန္ လာေရာက္ၾကေလာ့
(၂ၾကိမ္)

Hayya 'ala-l-Falah
Hurry to success (Rise up for Salvation)
ေအာင္ျမင္မႈဆီသို႔ လာေရာက္ၾကေလာ့
(၂ၾကိမ္)

Allahu Akbar
God is Great
အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္သည္ အၾကီးျမတ္ဆုံး ျဖစ္ပါသည္
(၂ၾကိမ္)

La ilaha illa Allah
There is no god except the One God
အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္မွအပ အျခား ခ၀ပ္ကိုးကြယ္ျခင္းခံထုိက္သူ မရွိ သက္ေသခံပါ၏
(၁ႀကိမ္)

အ႐ုဏ္မတက္ခင္၀တ္ျပဳဆုေတာင္းဖို႔ ဖိတ္ေခၚရာမွာေတာ့ ငါးပိုဒ္ေျမာက္ မတုိင္ခင္မွာ ေအာက္ပါအပိုဒ္ကို ထည့္သြင္း ဖိတ္ေခၚပါတယ္။

As-salatu Khayrun Minan-nawm
Prayer is better than sleep
၀တ္ျပဳဆုေတာင္းျခင္းက အိပ္စက္ျခင္းထက္ ပိုျမတ္ပါတယ္။
(၂ႀကိမ္)

ဒီ၀တ္တက္ႏိႈးေဆာ္သံဟာ မေကာင္းဆိုး၀ါးနဲ႔ မာရ္နတ္ (ေစတန္) ေတြရဲ႕ ရန္ကေန ကင္းေ၀းၿပီး မဂၤလာအျဖာျဖာ က်ေရာက္ေစဖို႔ လို႔ သြန္သင္ထားပါတယ္။

(၃) ဗလီထဲကို ဘာသာျခားေတြ ၀င္လို႔ရလား

အစၥလာမ္ဘာသာရဲ႕သင္ၾကားမႈအရ ဟဂ်္ဘုရားဖူးဖို႔အတြက္ သီးသန္႔ျဖစ္တဲ့ မကၠာဟ္ၿမိဳ႕က ကာဗာ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ကလြဲၿပီး က်န္၀တ္ေက်ာင္းေတာ္အားလံုးကို ရည္ရြယ္ေကာင္းေကာင္းထားၿပီး ေလ့လာခြင့္ရွိပါတယ္။ ရည္ရြယ္ေကာင္းေကာင္းဆိုရာမွာ ၀တ္ေက်ာငး္ေတာ္အေၾကာင္းကို အျမင္ရွင္းသြားေအာင္ သိလိုျခင္း၊ အစၥလာမ္ဘာသာကို ေလ့လာလိုျခင္း အစရွိတာေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဘာသာတရားတုိင္းမွာ ၀တ္ျပဳကိုးကြယ္ျခင္းဆုိင္ရာ အထြဋ္အျမတ္ထားတဲ့အေဆာက္အအံုေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႐ိုေသဖို႔အတြက္ စည္းမ်သ္းစည္းကမ္းေတြရွိပါတယ္။ ဘုရားေစတီေတြအေပၚကို ဖိနပ္ခြၽတ္ၿပီး တက္ရတာကို ဥပမာေပးခ်င္ပါတယ္။

အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ဗလီမွာလည္း အလားတူစည္းကမ္းေတြရွိပါတယ္။ ဗလီထဲ၀င္မယ္ဆိုရင္ အစၥလာမ့္တရားေတာ္အရ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကိုယ္သန္႔စင္မႈရွိျခင္း၊ လံုလံုၿခံဳၿခံဳ၀တ္စားဆင္ယင္ထားျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးအမ်ိဳးသား မေရာယွက္ျခင္းေတြပါပါတယ္။ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္ထဲကို ဘာသာျခားေတြ ၀င္ေရာက္ေလ့လာတဲ့ သမုိင္းက တမန္ေတာ္မုဟမၼဒ္ လက္ထက္ေတာ္ကတည္းက ရွိခဲ့ၿပီးသားပါ။ ဒီေန႔ေခတ္ သတင္းစာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာလည္း မၾကာမၾကာေတြ႔ႏုိင္မွာပါ။

အကိုးအကားမ်ား -  khanacademy.org, dummies.com, The Complete Idiot Guide to Understanding Islam, MMSY မွ မေမးလည္းေျဖ (၈) ၿငိမ္းခ်မ္းသူ

ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေတာ္အေၾကာင္း အေမးအေမေလးနဲ႔ အရွည္ဖတ္႐ႈလိုသူမ်ားအတြက္ - http://www.scribd.com/fullscreen/31425421?access_key=key-1zix8l1moykogzockces

(စတီဗင္)